Қара бұлтты жел ашар,
Қара құлыпты пара ашар.

 

Парақорлық-әлемдегі ең жойқын және күрделі мәселелердің бірі. Жыл сайын 1 триллионнан астам АҚШ доллары пара түрінде беріледі, бұл апатты салдарға алып келеді, өмір сүру сапасының нашарлауына, кедейлер санының көбеюіне және қоғамдық сенімнің бұзылуына әкеледі.

Алайда, ұлттық және халықаралық деңгейде жасалған күш-жігерге қарамастан, парақорлық айтарлықтай қауіп төндіреді. Осы фактіні назарға ала отырып, ИСО ұйымдарда сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға және кәсіпкерлік қызметтің этикалық негізделген мәдениетін дамытуға бағытталған жаңа стандарт әзірледі.

ISO 37001 халықаралық стандарты, сыбайлас жемқорлық көріністеріне әсер ететін факторларды жүйелік талдау үшін осы стандарттың негізгі талаптары, құқық бұзушылықтар және олардың көріну қаупін азайтуға жағдай жасау. Ұйымға стандартты енгізудің негізгі артықшылықтары, ISO 37001 халықаралық стандартына негізделген сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмау үшін басқару жүйесінің жұмысына қажетті іргелі процестер мен құжаттар келтірілген.

Халықаралық ISO 37001 стандартын кез-келген үлкен немесе кіші ұйым, мейлі мемлекеттік, мейлі жеке немесе ерікті секторда болсын, кез-келген елде қолдана алады. Бұл ұйымның мөлшері мен сипатына және ол кездестіретін сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне сәйкес бейімделетін икемді құрал.Стандарттың жалпы құрылымы ұйымда енгізілген немесе енгізілген басқа халықаралық стандарттармен, мысалы, ISO 9001 сериясымен біріктірілуі мүмкін екенін атап өткен жөн.Стандартты енгізу кезінде ол жүзеге асырылатын елдің нормативтік-құқықтық базасын ескеру қажет.ISO 37001 стандартының талаптарына сәйкес ұйым:

1.Ұйымның сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатын әзірлеу

2.Ұйымның әр қызметкерінің басқару процедураларын, міндеттемелері мен жауапкершіліктерін дамыту

3. Басқару процестерін, басқару және ұйым персоналын оқытуды дамыту

4.Ұйымның барлық қызметі үшін тәуекел факторларын және бақылау нүктелерін қалыптастыру үшін сыбайлас жемқорлық саласындағы тәуекелдерді бағалауды жүргізу

5.Ұйымның іскери серіктестері мен жобаларын тиісті түрде тексеру процестерін әзірлеу

6.Қаржылық, коммерциялық және келісімшарттық басқару органдарын басқару процестерін әзірлеу

7.Ұйымның барлық сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатының есеп беруін, мониторингін, зерттеуін және шолуын басқару процестерін әзірлеу

8.Түзетуші іс-әрекеттерді басқару процестерін дамыту және ұйымның сыбайлас жемқорлыққа қарсы процестерін үнемі жетілдіру

Қазақстандық кәсіпорындар мен ұйымдарда ISO 37001 стандартын енгізудің негізгі артықшылықтарына мыналар жатады:

• сыбайлас жемқорлыққа қарсы басқару жүйесін енгізу немесе эталондау үшін минималды талаптар мен басқарушылық қолдау
• басшылыққа, инвесторларға, қызметкерлерге, клиенттерге және басқа да мүдделі тұлғаларға ұйымның сыбайлас жемқорлықтың алдын-алу үшін ақылға қонымды шаралар қабылдауын қамтамасыз ету
• тергеу жүргізілген жағдайда, ұйымның сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін ақылға қонымды шаралар қабылдағаны туралы дәлелдер.

Осылайша, бүкіл әлемдегі ұйымдар мен мемлекеттік органдар, оның ішінде Қазақстан Республикасы, бүкіл ел бойынша сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты жүйелі түрде жүзеге асырудың нормативтік-құқықтық базасын алды, бұл осы құбылыстың және сыбайлас жемқорлықпен күрес шеңберінде халықаралық ынтымақтастықты дамытуға үлес қосады.

 

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті,

«Механика және мұнайгаз ісі»факультеті,

 «Стандарттау және сертификаттау» кафедрасының

 т.ғ.к., доценті Тулекбаева Айжамал Конысбаевна,

 магистр, аға оқытушысы: Отуншиева Айтолкын Еркиновна.